Nauka Mojżesza zawarta w Księdze Powtórzonego Prawa (Piątej Księdze Mojżeszowej) Pwt 4:44-11:32 ma za zadanie przedstawienie Prawa, które Bóg za pośrednictwem Mojżesza nadał ludowi Izraelskiemu. Uchwycenie właściwego podejścia do tego Prawa jest możliwe, gdy rzetelnie sprawdzi się znaczenie tekstu. Analizując jego strukturę, można wyznaczyć elementy kluczowe dla rozumienia całości. Zasadniczym motywem rozważanego fragmentu Pisma Świętego jest najważniejsze wydarzenie w historii Izraela – Teofania na Synaju.
Struktura
Tekst ma budowę koncentryczną. Początkowa mowa Mojżesza jest rozwijana w uzasadnieniu nadania Prawa. Normy przedstawione w Dekalogu są dopełnione opisem właściwego traktowania Prawa. Elementem centralnym jest zamykający 5. rozdział opis objawienia Synajskiego. Omawiany tekst ma następującą strukturę1:
- Wprowadzenie i określenie miejsca przypomnienia przymierza (Pwt 4:44-49)
- Główny tekst opisujący zasady przymierza (Pwt 5:1-11:32)
- Mowa Mojżesza przypominająca okoliczności zawarcia przymierza (Pwt 5:1-5)
- 10 przykazań. Normy prawne (Pwt 5:6-21)
- Opis objawienia Synajskiego i odpowiedzi Izraela (Pwt 5:22-33)
- Natura Prawa (Pwt 6)
- Uzasadnienie nadania Prawa (Pwt 7:1-11:32)
- Wyzwolenie z niewoli (Pwt 7)
- Bóg źródłem błogosławieństw (Pwt 8)
- Błogosławieństwo skutkiem łaski (Pwt 9:1-10:11)
- Porównanie: Miłość Boga i Miłość ludzka. (Pwt 10:12-22)
- Posłuszeństwo i Nieposłuszeństwo oraz ich odpłaty (Pwt 11)
Główne tematy teologiczne
Myślą przewodnią opisywanego fragmentu jest Prawo nadane Izraelowi przez Boga. Zalecenia w nim zawarte mają pomóc ludowi w szybkiej budowie korzystnych układów w nowym domu Izraela – Ziemi Kananejskiej. Dlatego lud Boży powinien pilnować, by Prawo było wszystkim dobrze znane i przestrzegane, jednak nie powinno ono być traktowane jako coś uciążliwego – jest ono źródłem błogosławieństw i pomaga uniknąć katastrofy.
Nadanie Prawa jest uzasadnione dobrocią i mocą Boga, które przejawił już wielokrotnie w krótkiej historii narodu. To są główne cechy prawodawcy, którymi uzasadnia się pozytywny wpływ Prawa na naród. Zestawienie historii z Prawem jest charakterystyczne dla hebrajskiej myśli teologicznej2.
W tekście poświęcono również nieco uwagi konsekwencjom nieposłuszeństwa. Wspomina się tu z jednej strony historyczne bunty i sposób ich stłumienia, a z drugiej strony zapowiada się negatywne skutki niestosowania się do Prawa. Te zapowiedzi przybrały formę klątwy. Wskazuje to nie tylko na praktyczny, ale też na duchowy aspekt Prawa3.
W tym świetle widać, że okalające opis objawienia przepisy Dekalogu i napomnienia do zachowywania Prawa i wierności przymierzu z Bogiem, nie są normami, których trzeba się bez względu na wszystko kurczowo trzymać. Prawo to ma pewne cechy, które zostały szczegółowo opisane w uzasadnieniu nadania Prawa w rozdziałach Pwt 7-11.
Żądanie wypełniania Prawa w zamian za wypędzenie z Kanaanu wrogich Izraelowi ludów (Pwt 7:1-11), to nie nakaz, tylko ostrzeżenie przed ponownym zniewoleniem przez tamtejsze narody. Błogosławieństwa uzależnione od wypełniania Prawa (Pwt 7:12-16), są od niego uzależnione, nie dlatego, że Bóg sprawdza, czy wywiązujemy się z narzuconych nam obowiązków, tylko dlatego, że przestrzegając praw nadanych przez wszechmocnego, silnego i mądrego Boga, jesteśmy w stanie uniknąć wielu niebezpiecznych sytuacji, a z drugiej strony możemy upodobnić się do prawodawcy. Manifestacja mocy Boga i deklaracja wspierania narodu, gdy będzie On przestrzegał Prawa (Pwt 7:17-26) potwierdza nadanie Prawa z miłości do narodu Izraela4.
Źródłem błogosławieństw wynikających z przestrzegania Prawa jest Bóg, który może co prawda w cudowny sposób ratować swój lud gdy jest on w niedoli, jednak woli On, by jego wybrani nie potrzebowali takiej pomocy. Kolejne wezwanie do przestrzegania Prawa, które jest umotywowane uprzednim wielokrotnym ratowaniem Izraela przez Boga (Pwt 8:1-6) nie wymusza stosowania się do pewnych reguł, a jest raczej wskazówką, że stosowanie się do zasad nadanych przez kochającego i mądrego Boga, pozwoli uniknąć nieszczęść i żyć w szczęśliwości, co podkreśla opis cudowności Ziemi Obiecanej (Pwt 8:7-20)5.
Błogosławieństwo jest skutkiem łaski (Pwt 9:1-10:11). Boży lud co prawda będzie musiał użyć siły do ochronienia się przed negatywnymi wpływami ideologicznymi ludów dotychczas zamieszkujących Kanaan (Pwt 9:1-6), ale dlatego, że nie stosował się on ściśle do Bożych zaleceń. Krótko po nadaniu Prawa na Synaju, Izraelici sporządzili Złotego Cielca i doszło do pierwszego rażącego naruszenia przymierza, co jest wyrażone symbolicznie w stłuczeniu tablic z przykazaniami przez Mojżesza (Pwt 9:7-20). Bożą łaskę widać w tym, że pomimo tego Bóg decyduje się towarzyszyć swojemu ludowi, co jednak nie jest takie proste, o czym świadczą wzmianki o utworzeniu arki (Pwt 10:1-5), śmierci Aarona – pierwszego kapłana (Pwt 10:6-7) i ustanowieniu służby lewitów (Pwt 10:8-9). Bóg kocha swój lud, dlatego zapewnia go o swojej przychylności, jeśli po wykryciu błędów w postępowaniu Izraelici będą chcieli je naprawić (Pwt 10:10-11).
Dobry Bóg, który chce, by wszyscy jego ukochani byli szczęśliwi, formułuje wezwanie do przyjęcia Prawa do serca oraz do publicznego ogłoszenia Prawa oraz skutków jego przestrzegania i nieprzestrzegania (Pwt 11:16-32)5.
1. Strukturę opracowano poprzez porównanie propozycji zawartych w G. von Rad Deuteronomy: a commentary Philadelphia 1966 s. 53-86 i E. H. Merrill, Deuteronomy 1994 s. 137-215
2. L.Stachowiak Wstęp do Starego Testamentu Poznań 1990 s, 54-55
3. B. Waltke C. Yu An Old Testament Theology - An Exegetical, Canonical, and Thematic Approach Grand Rapids, Michigan
2007 s. 722
4. E. H. Merrill, Deuteronomy 1994 s. 175-184
5. S. R. Driver Deuteronomy New York 1895 s. 106-111
